Veranderende godsbeelden in het christelijke geloof

De term 'persoonlijke God' of God als persoon' wordt vaak gebruikt in de zin van: een God met wie een persoonlijke relatie mogelijk is. Een relatie waarin geluisterd en geantwoord wordt, een relatie waarin de aanwezigheid van de Ander om deze reden als een persoonlijke aanwezigheid wordt ervaren.
Een God die ik me als Persoon voorstel; de ene keer troostend, de ander keer uitdagend! Die Persoon heeft veel weg van een Vader of een Moeder. Maar het religieuze (gereformeerde, orthodox en orthodox-islamitische) beeld is, dat God ook een allesbepalende kracht is, dat alles dat ons toekomt uit de Vaderlijke hand komt, zowel regen als droogte, zowel rijkdom als armoede, zowel gezondheid als ziekte (tot aan de mazelen en rode hond toe; Bible Belt). Dit is niet een positief of lieflijk beeld van God, maar een God die greep heeft op onze persoonlijke levensgeschiedenis; ons levenspad! God zou zich (kunnen) bemoeien met ons levenspad, die wij aan het bewandelen zijn.

Maar de mensen in de het 'vrije' Westen zijn steeds meer gewend geraakt om hun eigen keuzes te maken en krijgen daardoor meer problemen met een God die hen alles maar voorschrijft. Het religieuze beeld van Hemel en Hel, van een bemoeizuchtige, straffende, boze God verandert, zodra een samenleving meer gaat industraliseren. Een persoonlijke God wordt dan een mee ONpersoonlijke God; het beeld van God wordt abstracter. 'Iets'- 'Het' - daar ergens in het universum. Niet meer de allesbepalende kracht, maar een God die zich niet meer bezighoudt met deze wereld en met ons als mens.

Of toch maar weer .......... een God als Opperwezen? In moderne termen zou je kunnen spreken van een 'top-down' benadering. 'God spreekt vanuit de hemel, jij luistert!' Een God die absoluut en onaantastbaar is, een God die je als gelovige moet vrezen, maar toch een God met 'menselijke' trekjes! De christelijke gedachte is, dat 'wie dat geloof opgeeft, is de God van de Bijbel kwijt'.
Priester Antoine Bodar gelooft dan ook meer in een God die voor hem een persoon is. 'Ik zie God als een persoon en wel de oudtestamentische God van Abraham, Isaak en Jakob'. Je zou aan het geloof van Bodar (RKK-geloof) een beeldspraak kunnen toevoegen: Een combinatie van een 'horizontale God'- een God die in de mensen aanwezig is - en een 'verticale God'; een God die in de hemelen woont.

Een veranderend godsbeeld

Het traditionele christendom is overwegend monotheïstisch. Het leert, dat God als de Immanuel, de 'God met ons' in de persoon van Jezus Christus in de wereld kwam en dat Hij na zijn hemelvaart in de persoon van de Heilige Geest kwam om in mensen te wonen.
Gelovige mensen hebben in de afgelopen eeuwen nagedacht over God en zochten naar woorden én beelden voor hun ervaringen. Zo kreeg God een meer omlijnde gestalte en ontstond in de loop van de tijd een bepaald beeld van God. Godsbeelden zijn beelden die weergeven wie of wat God voor een 'mens of persoon' is. Uit het Bijbels spreken over God komt naar voren, dat God 'persoonlijk' is, in de zin dat Hij eerder een 'iemand' is dan een 'iets'. Wanneer we in Psalm 23 lezen 'De Heer is mijn herder' dan kunnen we zeggen, dat de dichter van deze Psalm het beeld van een herder hanteert om over God te spreken. Andere Bijbelse godsbeelden zijn bijvoorbeeld koning of vader.

In het laatste decennia is in het christendom de verhouding tussen God en de mensen veranderd. Dit in tegenstelling tot de islam, waarin het idee van de autoritaire God en de godvrezende mens nog hoogtij dagen viert. De christelijke God is daarentegen vriendelijk en de boodschap is humanistisch: die van liefde, tussen mensen en in God. Liefde geven, daar draait het in het christendom nu om. 'God is liefde; wie in de liefde woont, woont in God en God is met hem' [1 Joh. 4:16]. In de evangeliën wordt God Vader, zijn relatie tot zijn schepselen is er één van een ouder tot zijn kind geworden.
Het 'vernieuwend' Godsidee is nu: 'God is géén aparte werkelijkheid buiten de wereld om, geen objectief gegeven, maar een God één met de mensen verbonden, liefhebbende, vergevende, genadige en barmhartige God. Van deze God is Jezus de representant, gehoorzaam tot op het kruis, omwille van de wil van God die Hij wilde doen. 'Niet mijn wil, maar uw wil geschiede'. God is niet mee de Almachtige die alles beheerst. Hij is zoals in de Fillipenzenbrief staat, bereid onder te gaan in de menselijke eindigheid en betrekkelijkheid, waarin Jezus niet meer God is, maar dat Jezus God vertegenwoordigt, handelt en denkt en spreekt van Godswege. Hij - Jezus - laat ons zien wie God is'.

Het godsbeeld kan dus ook minder persoonlijk: God is liefde of God is Geest. Ook dit zijn godsbeelden, n.l. liefde als beeld om over God te spreken of als geest. Met andere woorden: een godsbeeld is een menselijke verbeeld-ing van wie of wat wij geloven dat God is. Of, om het met de woorden van H.M. Kuitert te zeggen: 'Alle spreken over boven komt van beneden!'

God, een persoonlijke God?

'Een God als ............. Moeder?'

Helaas, ook de moderne sameleving is nu nog altijd verstrikt in het theïsme: de opvatting dat er een God boven in de hemel zit en de mensen beneden op aarde. Dat wij op die manier afgescheiden zijn van God. Maar elk fatsoenlijke theologie zou met een a-theïsme moeten beginnen: een protest tegen al te menselijke godsbeelden. Verwerp daarom deze door mensen gecreëerde godsbeelden, en creëer je eigen gedachte over God! Want besef dat 'al het spreken over God komt van de mens zelf; niet van God!'

Misschien ben jij ervan overtuigd dat God slechts op één manier in jouw leven kan optreden. Wanneer je denkt dat God maar één uiterlijk (een omlijnde gestalte) heeft, stem of bestaansvorm heeft, zal je God nooit zien, of dat nu dag of nacht is. Je besteedt misschien heel je leven aan het zoeken naar God en vindt Haar niet. Omdat je op zoek bent naar een Hem!
God is het Hoogste Wezen. Oftewel het Hoogste dat was, is en zal zijn. God is géén persoon, plaats of ding. Merk op, dat een 'wezen' géén ding is, maar een proces.  Een proces dat altijd in beweging is. Dit Alles is God; het geheel van Alles.

Er is géén grens tussen het goddelijke en het natuurlijke. Het goddelijke is immanent en alomvattend; universa, natuur, leven en God zijn identiek! In plaats van transcendentie te bezitten - 'los van alles, van elkaar' - bevindt God zich IN ALLES; |Alles-in-Al|. Als je dit begrijpt, kun je God onmogelijk als een Persoon indenken. Want elk object én elk subject is in wezen goddelijk. Anders gezegd: God is vertegenwoordigd (aanwezig) in elke molecuul, in elke cel van je fysieke lichaam......... het universum, het leven........... noem het maar op; in ALLES!

Het universum is een molecuul uit het 'lichaam' van God.